piip

Okres amarneński (XIV w. p.n.e.) – czas zaburzeń religijnych i politycznych w starożytnym Egipcie. Obejmował rządy kilku władców XVIII dynastii: Echnatona, Semenchkare, Tutanchamona i Aja.

Za XVIII dynastii jeden z faraonów – Amenhotep III – prawdopodobnie doszedł do wniosku, że kapłani Amona byli zbyt potężni, co mogło zagrozić niezależności króla. Okres amarneński zasłynął zmianami w wierzeniach religijnych. Zaczęły się one już za panowania Amenhotepa III, jednak dopiero jego syn, Amenhotep IV, posunął je do skrajności. Amenhotep III powoli odsuwał się od kultu Amona, zwracając się ku innym bogom, zwłaszcza solarnym. Jednym z kluczowych elementów tych zmian było wydobycie z zapomnienia kultu mało znanego boga, Atona, przedstawianego w postaci tarczy słonecznej z odchodzącymi od niej promieniami. Były one zakończone ludzkimi dłońmi.

Następca Amenhotepa III, Amenhotep IV, zmienił swe imię na Echnaton (Żyjący Ducha Atona), zamknął świątynie Amona, a następnie przeniósł stolicę do niezamieszkanego wcześniej miejsca w środkowym Egipcie, obecnego Tell el-Amarna (stąd nazwa całego okresu). Miasto nazwano Achetaton, czyli Horyzont Atona. Echnaton przeniósł się tam ze swymi najbliższymi i stamtąd panował. W nowej stolicy kwitł kult Atona, którego faraon uważał za swego ojca. Sztuka tego okresu przedstawia króla i jego rodzinę jako postacie o nienaturalnych kształtach. Mają wydłużone głowy, skośne oczy, szerokie biodra i obwisłe brzuchy. Prawdopodobnie władca chciał w ten sposób oddzielić siebie i swoją rodzinę od innych ludzi. Według innej teorii Echnaton, podobnie jak reszta jego rodziny, cierpiał na zespół Marfana - jest to choroba dziedziczna, która charakteryzuje się specyficznym wyglądem tj. wydłużoną głową, długimi kończynami, pociągłymi palcami i innymi cechami podobnymi do tych przedstawionych na płaskorzeźbach. Jednak ostatnie badania genetyczne i tomograficzne przypuszczalnych szczątków faraona wykazały, że nie cierpiał na żadne schorzenie zniekształcające jego ciało. Poświęcając się nowej religii, Echnaton zaniedbał bardziej odległe części swojego kraju.

Nowa religia i faraon nie spotkali się ze szczególnym poparciem. Echnatona i władców panujących bezpośrednio po nim usunięto z list królów. Mimo, iż Tutanchamon przywrócił kult Amona, jego imiona również zostały wymazane.